سنگ شناسی (بریل)

این خانواده در دنیای تجارت جواهرات از نظر رنگ، زیبایی و گوناگونی از ارزش بسیار بالایی برخوردار می باشد که با توجه به رنگ های متفاوت این خانواده دارای نام های تجاری زیر می باشند: Emerald , Aquamarine , Helidor , Morganite , Goshenite , Red Beryl.

از مهم ترین گونه این خانواده زمرد یا Emerald را می توان نام برد.خانواده بریل دارای خواص فیزیکی و ترکیب شیمیایی زیر می باشد:
ترکیب شیمیایی: Be₃AL₂(Sio₃)₆ Beryllium Aluminum Silicate
سیستم کریستالی : هگزاگونال، دارای شکست دو گانه
سختی: 8 – 5/7
سفتی: متوسط
وزن مخصوص: 90/2 – 70/2
ضریب شکست: 59/1 – 57/1
اختلاف دو ضریب شکست: 009/0 – 005/0

(زمرد):
به بریل سبز که منشاء رنگ آن از کرومیوم می باشد زمرد می گویند که دارای ترکیب شیمیایی Be₃(AL,Cr)Si₆O₁₈ است.

خواص فیزیکی زمرد:
سیستم کریستالی: هگزاگونال
وزن مخصوص: 78/2 – 67/2
ضریب شکست: 58/1 – 57/1
سختی: 8 – 5/7
رنگ: سبز پررنگ مایل به آبی و یا زرد
جلا: شیشه ای

این سنگ ازقرن ها پیش از نظر زیبایی دارای اهمیت بسیار زیادی بوده و درقدیم قشر خیلی مرفه توان دارایی آن را داشتند. این سنگ همیشه سمبل وفاداری، مهربانی و پاکی بوده است و سنگ ماه تولد اردیبهشت می باشد. (Birth Stone Of May)

زمرد معمولاً دارای ناخالصی بوده و نمونه های تقریباً پاک آن بسیار گرانبها می باشند. زمرد در کشورهای کلمبیا، برزیل، زیمباوه، آفریقای جنوبی، روسیه، زامبیا، هند، تانزانیا، پاکستان، استرالیا، آمریکا، اتریش و نروژ یافت می شود.

مطلب مهم قابل ذکر در مورد قیمت زمرد این است که کشور یا محل استخراج آن فاکتور مهم آن نبوده، بلکه بستگی به کیفیت آن دارد زیرا فاکتورهایی مانند رنگ، پاکی و کیفیت برش تأثیر مستقیم در قیمت زمرد دارند .برای مثال اگر سنگی از کلمبیا استخراج شده باشد لزوماً نباید از قیمت بالایی برخوردار باشد.

اگرچه از کلمبیا زمرد هایی با کیفیت های بسیار خوبی استخراج و صادر شده است ولی از کشورهای دیگری همانند افغانستان هم زمردهایی با کیفیت عالی دیده شده است. باید توجه داشت که زمردهایی با اندازه های بزرگ و پاک تقریباً غیر ممکن است چون تقریباً زمردها همیشه دارای ناخالصی های زیادی هستند و معمولاً به صورت دامله و زمردهای نسبتاً پاکتر صفحه دار برش می خورند.

تا قبل از سال 1963 گمان می رفت که دلیل رنگ سبز در زمرد فقط عنصر کرومیوم می باشد ولی با کشف معدن بزرگی در برزیل که عنصر وانادیوم باعث رنگ سبز در آن بود گمان قبلی را دگرگون کرد. اما امروزه بعضی از تجار در دنیا زمردهایی که کرومیوم باعث به وجود آمدن رنگ سبز در آنها باشد را زمرد دانسته و دسته دیگر را بریل سبز می خوانند.

از آنجایی که زمرد ها به طور معمول دارای ترک های زیادی می باشند مورد بهسازی قرار می گیرند. روش بهسازی در زمردها با فرستادن روغن و یا رزین ها به درون ترک هایی که به سطح سنگ رسیده اند انجام می پذیرد. این روش با توجه به نوع روغن و یا رزین و یا رنگ آنها نه تنها تا حدی باعث محو شدن ترک ها می شود بلکه می تواند در بهتر نمودن رنگ تأثیر گذار باشد.

به یاد داشته باشید که استفاده از دستگاه اولتراسونیک ، حلال ها و حرارت زیاد باعث خارج شدن روغن از ترک ها و در نتیجه پدیدار شدن آنها و حتی احتمال شکستن زمرد نیز امکان پذیر است.

نکته مهم دیگری که در مورد زمرد باید متذکر شد این است که با پیشرفت علم و تکنولوژی ساخت سنگ های مصنوعی مخصوصاً زمرد، امروزه به حدی سنگ های مصنوعی چه از نظر ظاهری بلکه از نظر خواص فیزیکی و شیمیایی و ناخالصی ها به زمردهای طبیعی نزدیک شده اند که جداسازی آنها از یکدیگر باید توسط کارشناسان گوهر شناسی و در لابراتوارهای گوهرشناسی انجام پذیرد و گرنه می تواند موجب خسارت های زیادی گردد.

Aquamarine (آکوامارین):

آکوامارین (به زبان لاتین آب دریا) به بریلی که دارای رنگ آبی باشد گفته می شود. بیشتر اوقات آکوامارین دارای هاله رنگ سبز می باشد که معمولاً با انجام بهسازی به روش حرارت هاله سبز را از بین می برند.

ترکیب شیمیایی: Be₃AL₂Si₆O₁₈+ Fe
سیستم کریستالی: هگزاگونال
وزن مخصوص: 589/2 – 567/1
سختی 8 – 5/7
جلا: شیشه ای
استحکام: خیلی خوب

آکومارین سنگ ماه اسفند است. سنگی است که دارای استحکام خوبی می باشد و خیلی در جواهر سازی متداول می باشد. اندازه بزرگ و وزن های بالا نیز یافت و برش می خورند.از نظر ارزش دارای قیمت متوسط بوده چون به خوبی یافت می شود. این سنگ می تواند دارای پدیده چشم گربه ای و پدیده ستاره ای باشد. وجود این پدیده ها به قیمت آکوامارین می افزاید.

آکومارین رنگ آبی خود را به دلیل وجود عنصر آهن در ترکیب شیمیایی خود بدست می آورد و می تواند از آبی کم رنگ تا آبی متوسط باشد.این سنگ را با مسواک و مواد شوینده خانگی می توان تمیز کرد. استفاده حرارت مستقیم و بخار دستگاه اولتراسونیک برای آکوامارین توصیه نمی شود.

Goshenite (بریل بی رنگ):

ترکیب شیمیایی: Be₃Al₂(Si₂O₆)₃

سیستم کریستالی: هگزاگونال
وزن مخصوص: 73/2 – 66/2
ضریب شکست: 583/ 1 – 572/1
سختی: 8 – 5/7
استحکام: خیلی خوب

این نوع بریل بدون عنصر رنگی می باشد و به همین علت بی رنگ است و برای اولین بار در آمریکا یافت شد. هیچ نوع بهسازی بر روی بریل بی رنگ انجام نمی گیرد و از ارزش زیادی برخوردار نمی باشد. این سنگ در کشورهای آمریکای جنوبی، اروپای شمالی، آفریقای شرقی و جنوبی، هیمالیا و حتی در کلمبیا یافت می شود.

Heliodore (بریل زرد یا طلایی):

بریل زرد یا طلایی رنگ را در تجارت Helidore می خوانند و بیشتر از کشورهای برزیل، ماداسگار ونامیبیا استخراج و صادر می گردد.

ترکیب شیمیایی: Al₂Be₃(Si₆O₁₈)±Uranium+Fe
سیستم کریستالی: هگزاگونال
وزن مخصوص: 72/2
ضریب شکست: 60/1 – 577/1
سختی: 8 – 5/7
جلا: شیشه ای
استحکام: خیلی خوب

Morganite (بریل صورتی):

بریل صورتی را در تجارت بین المللی Morganite می خوانند و بیشتر از برزیل، ماداگاسکار، پاکستان، زیمباوه ،کالیفرنیا و کارولینای شمالی در آمریکا استخراج و صادر می گردد.

ترکیب شیمیایی: Al₂Be₃(Si₆O₁₈)+mn(Manganese)
سیستم کریستالی: هگزاگونال
وزن مخصوص: 90/2 – 71/2
ضریب شکست: 600/1 – 572/1
سختی: 8 – 5/7
جلا: شیشه ای
استحکام: خیلی خوب

Bixbite Red Beryl (بریل قرمز):

در تجارت بین المللی بریل قرمز را Bixbite می نامند.بریل قرمز فقط در آمریکا یافت می شود و بسیار کمیاب بوده و از ارزش بسیار بالایی برخوردار است. طی سال های اخیر نوع مصنوعی آن توسط روسیه ساخته و وارد بازار جهانی شده است.

ترکیب شیمیایی: Al₂Be₃(Si₆O₁₈)+CS(Cesium)+mn(Manganes)
سیستم کریستالی: هگزاگونال
ضریب شکست: 59/1 – 58/1
سختی: 8 – 5/7
جلا: شیشه ای
استحکام: خیلی خوب