جزع یمانی یکی از خانواده های عقیق های یمنی میباشد که طرفداران زیادی دارد.جزع تیره رنگِ آنس و عنس یمنی از لحاظ کیفیت و طبع از قدیم دارای بیشترین تقاضا میباشد. عنس و آنس نام دو منطقه در کوهستانهای کشور یمن میباشد که بهترین جزع های یمانی از آنها استخراج میشود.سنگ جزع در رنگهای متنوعی از زرد کم رنگ تا قهوه ای تیره و همچنین سرخ مایل به سیاه دیده میشود.رنگهای تیره و همچنین جزعهای عسلی در میان طرفداران بیشترین تقاضا را دارد.بغیر از کشور یمن ، در هند و ایران (خراسان جنوبی) نیز معادن جزع وجود دارد اما در نهایت نوع یمنی اقبال بیشتری دارد.در حکاکی های کوپال اصل که مربوط به سرزمین هندوستان میباشد میتوان نمونه های زیبا و متنوعی از جزع را مشاهده کرد ، علی الخصوص آثار کهنه خط کوپال به روی انگشترهای استاد حاج محمدحسین جدی :
لازم به ذکر است در میان آنچه که در لغت نامه فارسی و دانشنامه آزاد ویکی پدیا در تعریف جزع وجود دارد با عُرف بازار تفاوت و فاصله وجود داشته و نیاز به بازنگری در این گفتار دیده میشود.طی این تعریف :
“سنگ باباقوری (Onyx) یا جَزع یمانی نوعی سنگ یمانی است که رگهدار باشد. بیشتر سنگهای باباقوری رگههایی سفید و سیاه دارند. برخی از سنگهای باباقوری طبیعی هستند ولی بسیار از آنها را با رنگ کردن و لکهدار کردن عقیق تولید میکنند. در قدیم از سنگ باباقوری مهره ٔ مدور سیاه و سفیدی درست میکردند به شکل و رنگ چشم گوسفند مرده که برای دفع چشم زخم بر کودکان آویخته یا گاه برای زینت استفاده میکردند.”
همانگونه که در سخن فوق دیده میشود ساختار جزع ، نوعی باباقوری و یا عقیق های رگه دار معرفی شده است در حالیکه جزع گستره وسیعتری از دو نوع عقیق معرفی شده را داراست و همچنین تعریف موجود در لغتنامه دهخدا نیز چنین اشاره مشابه را حمل می نماید.
جزع در عُرف متداول معاصر ، به گونه از عقیق های معدنی گفته میشود که از لحاظ درجه شفافیت دارای مراتب پایین هستند و میتوان به طور ساده و بی تکلف چنین گفت : ” جزع نوعی عقیق غیر شفاف یا با شفافیت کم است گویی اینکه توده مه آلودی داخل سنگ عقیق فرا گرفته باشد ”
در باب محسنات و ثواب استفاده از جزع یمنی و همچنین خواص جادویی و دارویی منتسب سخنها فراوان میباشد و علاقمندان میتوانند در این خصوص تحقیق و پژوهش نمایند و البته بایست این خواص را با معیارهای درست و عقلانی و همچنین علمی و عملی سنجش کرد.
جهت مشاهده انگشترهای جزع یمانی به روی تصویر زیر کلیک بکنید: