مُهرها و نشان‌ها

بی‌تردید قدمت مُهر به قدمت مفهوم مالکیت آدمی و تثبیت آن است و در ایران به عنوان نخستین ابزار تثبیت فردیت و مهم‌ترین رکن در اعتباربخشی و شناخت اسناد رواج داشته و از اهمیت ویژه‌ای برخوردار بوده است. تاریخ و سابقه مُهر در حغرافیای ایران بزرگ به حدود ۶ هزار سال می‌رسد. و اصولا واژه «مُهر» واژه‌ای پارسی است که به زبان‌های عربی، ترکی و اردو نیز راه یافته و مورد استفاده فرار گرفته است. دانش شناخت مُهرها (sigillographie) برای آشنایی با تاریخ گذشتگان و مُهر به عنوان سندی معتبر و گویا، همواره توجه اهل تحقیق را به خود جلب کرده است.

با توجه به پیشینه فرهنگ و هنر در فلات ایران و آثار فراوان و چشمگیر به‌جا مانده از دوران پیش از تاریخ می‌توان ادعا کرد که کنده‌کاری، نخستین اثر هنری انسان بدوی است و حتی پیش از اختراع خط، مُهر در ایران به‌عنوان اولین ابزار تثبیت فردپت و مالکیت کاربرد داشته است و ایرانیان بیشترین سهم را در ایجاد و تکامل برگ هویت «مُهر»، و به عبارتی، نشان با شناسنامه در جهان داشته‌اند که مورد توجه و تقلید ملت‌های گوناگون قرار گرفته است.

استادان حکاک، این هنرمندان مهجور زمانه ما، افزون بر استادی در هنر خوشنویسی و درک عمیق مبانی نظری هنر تجسمی و همجواری حروف از مهارت ویژه طراحی، ترکیب‌بندی, قرینه‌سازی طغرا و سپس حکاکی بهره‌مند بوده‌اند، چه عرصه محدود و اندک این سنگ‌ها نیاز مبرم و ویژه‌ای را می‌طلبید و در اهمیت هنری آن همین بس که مُهر هر فردی، برگ هویت و شناسنامه او و نقش مُهر و سجع آن نمایانگر نَسَب، سلیقه، مبانی اعتقادی و جایگاه اجتماعی او به شمار می‌رفت و مورد مباهات و افتخار صاحبان آنها بوده است.

نوشته فوق الذکر مبتدای مقدمه کتاب وزین و ارزشمند “مهرهای موزه ملی ایران” (در دوران اسلامی) نوشته استاد محمدجواد جدّی با مشارکت سرکار خانم سحر جدی، انتشارات فرهنگستان هنر، موزه ملی ایران میباشد.

توجه : در معرفی مُهرها کوشیده شده است همانند آنچه که توسط استاد محمدجواد جدی در معرفی و تعریف مهرها به انجام رسیده است ، عمل شود و در بیان مشخصات مهرها از رویه و استاندارد کتابها و آثار استاد جدی تقلید شده است.

تعریف اولیه مهر

مهر تکه‌ی تراش داده شده از فلز، جواهر، سنگ، شیشه، گل پخته است که بروی آن علائم، نوشته، نشانه، شکل خاص و… به صورت گود یا برجسته حکاکی شده است که پس از آغشته کردن آن به جوهر یا هر ماده رنگین دیگر برای انتقال اثر به روی کاغذ یا پوست یا … استفاده میشود.
کاری که برای ایجاد اثر بوسیله فوق الذکر انجام میشود در فارسی مهر کردن و در عربی تختیم گفته میشود.
از مهرها بیشتر در ایجاد اعتبار اسنادی استفاده میشود و برای افراد و شرکتها در این خصوص مهر جایگاه ویژه‌ای دارد.

جهت مشاهده انواع مهرهای قدیمی بروی تصویر زیر کلیک بفرمائید: